South American history is often relegated in favor of larger hubs such as North America and Shanghai
RATTAN SINGH (SIRPENTAPOTAMIA)
The history of Ghadarites in South America is quite niche. During discourse on the Ghadar Party, the South American history is often relegated in favor of larger hubs such as North America and Shanghai. This article is an attempt to bring light to some of the Ghadar operations that were carried out in South America.
Argentina
The first Punjabi migrants to Argentina arrived in 1910-11; they primarily worked as laborers in sugar mills and farms. From the late 1800s, Argentina had grown into a developed economy with an income on par with colonial powers like France and Germany, hence it became an attractive destination for Punjabi migrants. Despite this, it was still a secondary destination to the US and Canada. The general secretary of the Ghadar Party in Argentina, Bhagat Singh Bilga, writes on the state of migrants in his autobiography ‘Ghadar Lehar De Anfole Varke’:
1925 ਵਿਚ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਇਸ ਬਰਾਂਚ ਨੇ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਵਿਚ ਆਏ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। 1927-32 ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਮਾਲੀ ਸੰਕਟ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ਵਿਚ ਦਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
In 1925, Argentina was the last destination for Punjabi migrants. During this period, this branch of the Ghadar party played a vital role. The Punjabi migrants to Argentina were sons with farmers that had debts which were impossible to pay. The worldwide economic recession of 1927 to 1932 had suffocated them.
The Ghadar Party had existed in Argentina from close to inception but it only gained popularity from 1925 onwards. Many popular Ghadarites such as Baba Bujha Singh, Bhagat Singh Bilga and Ajit Singh had resided in Argentina, at one point or another. Bhagat Singh Bilga and Bhai Rattan Singh would tour around the northern provinces of Argentina and Bujha Singh toured the central and southern provinces of Argentina to convince the laborers to join the Ghadar Party en-masse. Baba Bujha Singh worked as a leading member of the Ghadar office, inviting Ajit Singh from Brazil.
In the 1930s, Teja Singh Sutantar visited Argentina to train Ghadarites in military training. During which time, Argentina was subject to a coup and the British used the instability to deport Ghadar supporters back to India. The British were looking for Bhai Rattan Singh and Teja Singh Sutantar but were unable to locate and arrest them. During the same time, as described in ‘Ghadar Lehar De Anfole Varke,’ many Ghadarites were undergoing military training in the north of Argentina:
ਬਾਕੀ ਗ਼ਦਰੀ ਚੁਪਚੁਪੀਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਕੈਂਪ ਲਾਉਣ ਲਈ ਉਤਰ ਵਲ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸੀ। ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ 10 ਦਿਨ ਦੀ ਫੌਜੀ ਟਰੇਨਿੰਗ ਦਿਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਦੇ ਗ਼ਦਰੀ ਵਾਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੇ ਉਤਰ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਅਮਲੀ ਟਰੇਨਿੰਗ ਲਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਕ-ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਫੈਸਲੇ ਜਮਹੂਰੀ ਅਸੂਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
The other Ghadarites silently left to the north to set up a military training camp. Inside the camp, 10 days of military training was given. Ghadarite volunteers from Argentina went to the northern jungles for training. Otherwise, one week was reserved for political study circles and all decisions were taken according to democratic principles.
In these study circles, many intense debates raged on. One important debate was on how ideology affected the failed Ghadar conspiracy of 1914-16. Bhai Rattan Singh ardently argued for the acceptance of Marxism as an underlying ideology for Ghadarites and convinced students from all countries to study at Eastern University in Moscow.
Panama
Punjabi immigration into Panama started as a result of the Panama Canal construction, hired mostly as labourers; this occurred between 1904 and 1914. This benefited the US making trade between the East and West Coast much more efficient. In addition, Ghadar plans from both coasts were able to be formulated quicker due to quicker voyages.
1904 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1914 ਤੱਕ ਪਨਾਮਾ ਨਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕੰਮ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੰਪਨੀ ਫਰਨਾਂਦੋ ਦੇ ਏਸੇਫੇ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਗਰਮੀ, ਮਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਮਾੜੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕਰਕੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਫਾਇਦਾ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਹੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਤੋਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫਰ ਹੁਣ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਘਟਕੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ਉਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਨਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਇਮੀਗਰਾਂਟ ਪਨਾਮਾ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਹਿਰ ਉਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗ ਪੈਂਦੇ ਸਨ।
From 1904 to 1914, the Panama Canal was undergoing construction. First, this work was started by the French company Fernando de Esfe (Ferdinand de Lesseps) but constructed failed due to heat, malaria and bad management, instead it was built after by America. The largest beneficiary of the construction was America because the voyage from San Francisco to New York reduced from months to mere days. After the construction of the canal, America had occupied it. During the construction of the canal, Punjabi immigrants came to Panama to work as laborers.
With suitable immigration into Panama, it eventually became a site for Ghadar activities. As with the US and Argentina, Teja Singh Sutantar set up military training bases and collected money to send back to the headquarters. This was when the affiliation with Ghadarites and communism occurred and many Ghadarites would go from South America straight to Moscow University.
ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਨਾਮਾ ਦੀ ਇਸ ਬਰਾਂਚ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਕੜਾ ਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਕੈਂਪ ਲਾਏ ਸਨ। ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਡਾਲਰ ਇਕਠੇ ਕਰ ਕੇ ਪਾਰਟੀ ਹੈਡਕੁਆਟਰ ਅਤੇ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਸਨ। “ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਚਲੋ” ਦੇ ਸੱਦੇ ਉਤੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਆ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਦੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜਲਾਲੀਵਾਲ ਅਤੇ ਮਾਨ ਟਰੇਨਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਮਾਸਕੋ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਸ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗ਼ਦਰੀ ਬਰਾਂਚ ਦਾ ਗ਼ਦਰੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੈ।
Teja Singh strengthened the Panama branch’s organization and created camps to deliver military training. Many of thousands of dollars were collected and sent to party headquarters. Amar Singh and Puran Singh went to India with the call of ‘Go back to India’ and Dula Singh Jalaliwal and Mann went to Moscow for training. The Ghadar branch of such a small country in the Americas played an important role with regards to Ghadar activities.
Brazil
Punjabi immigration into Brazil was never a large phenomenon as other countries (Argentina, Panama) had more employment opportunities. Nevertheless, it was still a destination considered by some Punjabis but its community remained quite small comparatively.
The uncle of Bhagat Singh, Sardar Ajit Singh (discussed in the previous article), lived in Rio de Janiero since his exile from British India, after being released from Mandalay Jail in Burma. Teja Singh Sutantar and Bhai Rattan Singh would frequently visit him, with the intent to set up Ghadar operations in the coastal cities of Brazil.
Ajit Singh’s Speech
ਮੈਕਸੀਕੋ, ਕਿਊਬਾ, ਹਾਂਡੂਰਾਸ, ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਆਦਿ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਅੱਗੇ ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪਿਛੇ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਥੇਬੰਦਕ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਅੱਗੜ-ਪਿੱਛੜ ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ। ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਬੜੇ ਹੀ ਘਟ ਪੰਜਾਬੀ ਸਨ ਪਰ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਸੀ। 1907 ਵਿਚ ਜਲਾਵਤਨ ਹੋਇਆ ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਏਥੇ ਹੀ ਰੀਓਦੀਜਨੋਰੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਏਥੇ ਪੱਕੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁਤੰਤਰ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਠਹਿਰੇ ਸਨ।
Bhai Rattan Singh started fundamental works in Mexico, Cuba, Honduras, Nicaragua and other faraway countries, after which Teja Singh started organizational development. After back and forth, they reached Brazil. Although Brazil had very few Punjabis, it remained an important place for Ghadarites. Sardar Ajit Singh, exiled in 1907, lived in Rio de Janiero. He had permanent residence there. Bhai Rattan Singh and Teja Singh stayed with Ajit Singh, in turns.
Ajit Singh was known for his links to administrative officers in the Brazilian hierarchy, many of whom harboured anti-colonial tendencies, thus making Ghadar operations smoother. Rio de Janiero mostly served as a temporary hub of command to carry out activities in India from whereas Montevideo and Panama City were cities where operations were functional.
ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਰੀਓਦੀਜਨੇਰੋ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਕਿ ਸਿੱਧੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਪਲੈਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਹਾਕਮ ਤਬਕੇ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਰਸੂਖ ਸੀ। ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਮਧ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਕੌਫੀ ਵੇਚਣ ਦੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਲੈ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਵਿਚਾਰਨ ਲਈ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਮੁੜ ਮੋਂਤੇਵੀਦੀਓ ਆਇਆ ਜਿਥੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਗਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਦੋਹਵਾਂ ਨੇ ਬਰਲਨ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ।
Ajit Singh and Teja Singh arrived at Rio de Janeiro and took the decision to plan how to reach India directly. As mentioned before, Ajit Singh wielded much influence among the administration of Brazil. The Ghadar Party had bought coffee selling companies in the Middle East and Persia. To discuss the plan, Teja Singh came back to Montevideo and after discussion with Bhagat Singh Bilga, both took the decision to go to Berlin.
Conclusion
Most of the Ghadarites from South America would either end up moving to North America (US or Canada) or back to India. It remains a trend amongst the richer Argentinian Sikhs to be married into Canadian families to ensure a better quality of life. Since then, the Sikh population amongst these countries has dwindled but they still retain some followings with operational gurudwaras.
______________
Courtesy: The Khalsa Chronicle (Received through email on May 13, 2023)
